Pomiędzy

Obserwowana na świecie zmiana „trybu działania” mieszkańców miast – z konsumentów, dla których miasto zaprojektowano i które jest im dostarczane na aktywnych jego uczestników – kształtuje obecnie przyszłość planistyki i projektowania. W ostatnich latach wyjątkową aktywność mieszkańców miast obserwowano niezależnie w różnych częściach świata – inicjowane oddolnie, lokalne, niewielkie projekty pączkują w zurbanizowanych przestrzeniach na obu półkulach. Wydają się dowodem na rosnące zainteresowanie i zwiększone chęci do brania odpowiedzialności za miejską rzeczywistość. W dużym nasyceniu te projekty mają wielką siłę i wpływają na odgórną politykę przestrzenną oraz kształtowanie tętniących życiem przestrzeni miejskich projektowanych „w skali człowieka”.

Zmiana jest również zauważana wśród profesjonalistów – rosnące środowisko projektantów, deweloperów i lokalnych samorządów jest szczerze zainteresowane nowym „trybem działania” miejskich społeczności. Czy w skali światowej rozwinie to nowy kierunek w projektowaniu miast?

Projekt „Pomiędzy” poszukuje profesjonalnej metody projektowania uwzględniającej rosnące zaangażowanie mieszkańców w procesy współtworzenia miast. Pyta czy i jak oddolne inicjatywy wpływają na miejskie decyzje przestrzenne oraz czy w dłuższej perspektywie lokalne społeczności mają szansę kształtować profesjonalny dyskurs i politykę przestrzenną. Research eksploruje zagadnienie projektów zazwyczaj tymczasowych, inicjowanych oddolnie, w niewielkich społecznościach i możliwości przekształcania ich w stałe projekty przestrzeni publicznych, które w pełni spełniają oczekiwania użytkowników.

Projekt badawczy rozwijał się w oparciu o przypadek Christchurch w Nowej Zelandii, z pracą terenową podjętą przy współpracy z organizacją Gap Filler w 2014 roku. Research został przeprowadzony na Uniwersytecie Kopenhaskim w Danii pod kierunkiem Virginie le Goffin i Torbena Damn. Współautorką projektu jest Pauline de Gorostarzu.

W latach 2010 i 2011 Christchurch dotknęły dramatyczne w skutkach trzęsienia ziemi. Cztery lata po tych wydarzeniach (kiedy przeprowadzano pracę badawczą) wyjątkowa sytuacja miasta „w budowie” dawała wielkie możliwości dla projektowania. Centralna część Christchurch była „białym płótnem” – z około 60% wyburzonej już tkanki miejskiej i jedynie około 10 % ukończonej planowanej odbudowy (dane na wrzesień 2014 r.). Jednocześnie, miasto zmieniało się z dnia na dzień, a działania wyburzeń i odbudowy kierowane były przez rządową agencję CERA (Canterbury Earthquake Recovery Authority) z relatywnie małym zaangażowaniem mieszkańców w proces odbudowy. Symultanicznie, żywa społeczność miejskich aktywistów, artystów, projektantów i mieszkańców co raz bardziej aktywnie angażowała się w oddolne kształtowanie miejskiego otoczenia aktywizując miejskie pustki czekające na swoją kolej w odbudowie. Dosłownie, własnymi rękoma odbudowywano miasto, aranżując na tymczasowe i często prowizoryczne przestrzenie publiczne ogromne obszary nieużytkowanego terenu. Społeczność Christchurch w cztery lata po tragicznych wypadkach stworzyła cały ruch zaangażowany w odbudowę miasta. W Christchurch – zawieszonym gdzieś pomiędzy przeszłością a przyszłością – ten ruch i grupa ludzi z nim związana zaczęli być określani jako „transitional movement” (z ang. ruch przejściowy, ruch pomiędzy).

W ramach pracy badawczej obserwowano regenerację zniszczonych kataklizmem przestrzeni miejskich skupiając się na projektach tworzonych w ruchu „transitional movement”. Projekt poruszał zagadnienia związane z relacją działań oddolnych z odgórnie tworzonymi wytycznymi i planami odbudowy. Próbował znaleźć odpowiedź jak wykorzystać wyjątkowe w skali światowej zaangażowanie mieszkańców miasta do stworzenia projektu nowego Christchurch, które spełniałoby ich miejskie oczekiwania.