Westival

W ramach Westivalu Architektury 2022 w Szczecinie powstała wystawa Młoda Polska. Przyszłość polskiej architektury, na którą czekam. Ekspozycja opowiadała o wyjątkowym przedsięwzięciu jedenastu młodych pracowni architektonicznych – wspólnym udziale w konkursie architektonicznym na projekt Muzeum Czynu Powstańczego. Wystawa miała na celu ukazać krok po kroku proces projektowy związany z budowaniem partnerstwa i współpracy pomiędzy jedenastoma odrębnymi jednostkami projektowymi.

Udział w Konkursie SARP stał się punktem wyjścia do głębszej analizy warunków, w jakich działają młode polskie biura architektoniczne, ich wartości i priorytetów. Ekspozycja zachęcała również do szerszej rozmowy o jakości i funkcjonowaniu konkursów architektonicznych w Polsce.

Tworząc wystawę prezentującą młode polskie pracownie architektoniczne postanowiliśmy odejść od typowej strategii przedstawiania dotychczasowej ścieżki rozwoju i kreowania przepełnionego sukcesami wizerunku poszczególnych grup. Chcieliśmy odwrócić uwagę od projektów i skupić się na procesach, które je ukształtowały. Wystawa stała się dla nas pretekstem do eksperymentu i poszukiwania wspólnej tożsamości.

Prace nad wystawą rozpoczęliśmy w grudniu 2021 roku, a do współpracy zaproszonych zostało 11 zespołów, pośród których znalazły się osoby zajmujące się projektowaniem budynków, działaniami społecznymi i aktywistycznymi, malarstwem, rzeźbą, architekturą krajobrazu czy redagowaniem kwartalnika architektonicznego. Poza wiekiem, kryterium selekcji były wyróżniające się sposoby tworzenia i rozumienia architektury, reprezentacja różnych regionów Polski oraz odmienność pomysłów na to, jak dołączyć do grona profesjonalistów.

Gdy uczestnicy i uczestniczki byli zapraszani do pracy nad wystawą, nikt z nas nie wiedział, co i w jaki sposób pokażemy. Strategia kuratorska powstała w kolaboratywnym procesie, podczas wielu długich, czasami męczących rozmów online. Zdecydowaliśmy się na zbudowanie opowieści o naszej pracy przez wspólny udział w konkursie SARP nr 1017 na opracowanie koncepcji rozbudowy Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny.

Chcieliśmy sprawdzić, czy możliwe jest zakwestionowanie modelu konkurencji i wyścigu, typowego dla naszego środowiska, zmieniając go w kierunku integracji i budowania sieci wsparcia. Na samobójczy proces wspólnego działania zdecydowało się 9 pracowni, które finalnie złożyły 3 prace konkursowe w ramach tzw. spółdzielni projektowej, natomiast dwie grupy podjęły pragmatyczną decyzję o przygotowaniu projektów niezależnie.

Wystawa dokumentuje te procesy, zestawiając ze sobą różnorodne filozofie działania, cele i definicje sukcesu w architekturze. Praca nad wystawą okazała się doskonałym ćwiczeniem z zaufania i zadawania sobie ciągle na nowo bardzo podstawowych pytań: jak budować wspólnotę projektową, ile osób może pracować nad jednym projektem, czy tworzenie architektury może być demokratyczne, czy wymaga lidera? Żadne z początkowych, być może naiwnych, założeń nie zostało zrealizowane w pełni, ale niejednokrotnie przekierowało cały proces w niespodziewanym kierunku.

Wyniki konkursu, potwierdzające siłę sprawczą naszego pokolenia, skłaniają do stawiania diagnoz. Mogą także posłużyć głębszej analizie efektów różnych modeli współpracy i zadaniu pytania o to, co właściwie jest jej ostatecznym celem. Sekwencja dziewięciu pokoi willi Lentza jest ilustracją wyboistej drogi, którą wspólnie przeszliśmy.